____________________________________________________________________________________
در نشست مناسك حسینی و رسانه»:
سنگری: عرفان مجاهدانه عاشورا لبریز از زیبایی‌هاست
سوگ اولین ضلع کربلاست؛ رسانه باید معبری درست كند كه از سوگ به اندیشه برسد، متأسفانه در بسیاری از موارد در سوگ زمین‌گیر می‌شویم؛ مراسم عزاداری قدیم اینگونه بود كه ابتدا روضه خوانده می‌شد و پس از آن سخنران اندیشه كربلا را بیان می‌كرد، این سنت كماكان در نجف و كربلا اجرا میشود. اول عاطفه شخم می‌خورد و آماده پاشیدن بذر اندیشه در خود بود.
به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ نشست تخصصی مناسك حسینی و رسانه، با حضور دكتر محمدرضا سنگری»، عاشوراپژوه و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و دكتر محمد حسین ظریفیان» مدیر كل پژوهش‌های اسلامی رسانه در این اداره كل برگزار شد.
در ابتدای این نشست دكتر ظریفیان با اشاره به ظرفیت كشف نشده حماسه حسینی عاشورا گفت: اگر از دریچه اندیشه پژوهی به واقعه عاشورا نگاه شود، بازنمایی های رسانه ای عمیق تر و اثرگذارتر خواهد شد.
دكتر ظریفیان پدیده پیاده‌روی اربعین را یك ابر رسانه توصیف كرد و گفت: این پیاده‌روی به بزرگترین رسانه دنیا تبدیل شده است كه به تولیدكننده برنامه آن فقط شركت‌كنندگان آن نیستند؛ این ابر رسانه علاوه بر كسانی كه در آن شركت می‌كنند دیگر نفوسی كه از سراسر دنیا به آن چشم دوخته‌اند را نیز شامل میشود و همه در سیطره این ابر رسانه قرار دارند و مفهومی جدید از یك فرا رسانه را هم خلق كرده است.
وی افزود: پیاده‌روی اربعین تمام معادلات علوم رسانه و ارتباطات را تحت الشعاع قرار داده است و همه نظریه های مادی در مقابل آن رنگ باخته‌‌اند.
مدیر كل پژوهش‌های اسلامی رسانه با اشاره به كارنامه پربار این اداره كل گفت: این مجموعه در آستانه ورود به 25 سالگی و ربع قرن مجاهدت عالمانه و تاثیرگذار در ساحت دین و رسانه و آثار فاخری از این مركز به جامعه رسانه‌ای علمی و ادبی كشور تقدیم شده است كه به عنوان نمونه می‌توان به هشتصد كتاب و هزار و دویست فصلنامه و نشریات اشاره كرد؛ شاید آثار این مركز در بین آثار دیگر مراكز، بیشترین بهره را از عاشورا برده باشد.
وی با اشاره به آثار تولیدی مركز پژوهش‌های اسلامی رسانه كه به مناسبت ماه‌های محرم و صفر تولید شده و در شبكه‌های مختلف پخش شده است اشاره كرد و افزود: این از بركت عاشورا و نفوس طیبه شهدای كربلاست؛ دوستان و پژوهشگران دین و رسانه در این مركز توانسته‌اند با استعانت از درگاه سید الشهدا قلم، فكر و اندیشه را بركت بخشند.
پس از آن دكتر محمد رضا سنگری عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی كربلا را رسانه‌ای با ویژگی‌های مختلف ارزیابی كرد و گفت: كربلا رسانه‌ای رسانا، پویا، زایا، زیبا، پایا است كه اسوه‌ای رهاورد این ویژگی‌ها است؛ هر كدام از این صفات را باید توضیح داد؛ اگر قرآن عالی‌ترین قانون است؛ كربلا عالی‌ترین اجرا است؛ بی‌تردید كربلا تجسم قرآن در یك مقطع از تاریخ است و قرآن با همه ابعاد خود در آن جلوه نموده است.
دكتر سنگری ادامه داد: كربلا جلوه‌گاه تام قرآن و كامل‌تری جلوه آن است؛ با تدبر در آیاتی از سوره كهف كه رأس امام حسین (ع) بر نیزه می‌خوانند به این نتیجه خواهید رسید؛ اگر زوایای كربلا كاویده شود بیشتر می‌توان راز و ابعاد این موضوع را تبیین و بررسی كرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در توضیح صفاتی كه برای عاشورا بیان كرده بود ابراز داشت: كربلا را به عنوان حنجر بلیغ قرآن در تاریخ می‌بینیم پس رسانا است؛ زمان را در نوردیده است، پس پویا است، با توجه به روایتی كه بیان می‌كند شهادت امام حسین (ع) شعله‌ای را روشن می‌كند كه تا ابد سردی نمی‌پذیرد و گرمی بیشتری به جهان می‌بخشد» این مسأله بیشتر روشن میشود.
وی در توضیح بیشتر درباره پویا بودن واقعه عاشورا و كربلا اظهار داشت: هر كس تاریخ را مطالعه كرده است، می‌داند كه رویدادها وقتی از لحظه ولادت خود فاصله می‌گیرند بیشتر رنگ می‌بازند و فراموش می‌شوند و تنها پژوهشگران تاریخ آن‌ها را مطالعه می‌كنند، اما واقعه كربلا روندی برعكس وقایع تاریخی را دنبال می‌كند؛ هر چه بیشتر از این رخداد عظیم تاریخی یعنی فرهنگ عاشورایی فاصله می‌گیریم تازه‌تر میشود؛ به قول فردی عاشورا برای دیروز نبود، برای امروز هم نیست، بلكه برای فردا است.
دكتر سنگری در وصف زایا بودن كربلا گفت: كربلا انقلاب می‌زاید، زادگاه انقلاب اسلامی عاشورا است، امام خمینی (ره) هم فرمودند كه ما هر چه داریم از محرم و صفر داریم» از همین موضوع نشأت می‌گیرد؛ كسانی كه نیم قرن گذشته را در خاطر دارند می‌دانند كه پرچم‌های گذشته ماركسیستی بود ولی الان پرچم‌های هیهات من الذله است كه زنده و زاینده و فزاینده است؛ این سه واژه را مقام معظم رهبری برای كوثر به كار برده‌اند كه مصداق بارز كوثر، كربلا است كه نسل‌ها را می‌پرورد و سیراب می‌كند و حجت بالغه‌ای است كه در آن حضور داریم.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی حسن را زیبایی بیرونی و خیر را زیبایی درونی توصیف كرد و ابراز داشت: كربلا زیباست و اگر قطعه‌ای از تاریخ دارای حسن و خیر باشد، زمانی غیر از عاشورا و كربلا را نمی‌توان برای آن یافت. در تحقیقاتی كه برای نوشتن كتاب‌های آینه‌داران آفتاب و آینه در كربلا انجام دادم و در سفر به فرانسه و آلمان تازیانه‌های قدیمی را مشاهده كردم و پس از آن ارزش جمله ما رأیت الا جمیلای حضرت زینب (س) را فهمیدم.
وی كربلا را دارای زیبایی‌های زیادی دانست و اظهار داشت: آغاز، حركت، سخن گفتن و مقاطع چندگانه كربلا دارای زیبایی‌های زیادی است؛ هر كدام از این مقاطع، زیبا، شكوهمند و دارای درس است؛ كربلا لب ریز از گُم گوشه‌ها و نگفته‌ها است؛ هنوز حتی از صفحه اول كتاب كربلا چیزی نگفته‌ایم؛ باید به این حوزه‌ها و قلمروها برگردیم و آن را بخوانیم.
دكتر سنگری با اشاره به اینكه هیچ كس در تاریخ خود را اسوه اعلام نكرده است گفت: امام حسین (ع) تنها كسی است كه خود را اسوه می‌دانم لكم فی اسوه؛ من برای شما اسوه هستم» و می‌فرماید اولین كسی كه در دوره رجعت برمی‌گردد من هستم؛ حضرت در كربلا شش خطبه دارد كه از شما می‌خواهم روی این موضوعات و زمینه‌ها كار كنید.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی كربلا را دارای درس‌های بی‌شمار دانست و ابراز داشت: حضرت اباعبدالله می‌توانستند چند روز دیرتر از مدینه حركت كنند، اما روز بعثت را انتخاب كردند؛ مواضعی كه گرفتند، برنامه سفر، تداركات، چگونگی حركت، پوشیدن لباس پیامبر و مانند این‌ها هر كدام دارای درس‌هایی است كه با تحقیق و پژوهش در آن‌ها می‌توان از آن‌ها استفاده كرد.
وی ادامه داد: هر روز ما پر از رویارویی‌های امام حسین(ع) با عبیدالله است، ما هم باید خود را قضاوت كنیم كه یار كدام یك هستیم، آیا یار عبید الله هستیم كه برای جنگ مبلغی را مطالبه كنیم یا مانند یاران امام حسین(ع) بگوییم در راه حق اگر چند بار سوخته شویم باز هم به میدان خواهیم رفت؛ خالص‌ترین انسان‌ها امام حسی (ع) را همراهی كردند.
دكتر سنگری رسانه را برای اباعبدالله الحسین ارزشمند ارزیابی كرد و اظهار داشت: علاوه بر دو گزارشگری كه سپاه دشمن داشت كه به طور كامل مسائل را نقل كرده‌اند كه چه شد، چه كسی زد، با چه زد، به كجا زد، امام حسین(ع) نیز یك گزارشگر به نام عقبة بن سمعان» داشت كه او را عصر عاشورا از كربلا خارج كرد؛ خروج او از كربلا به دلیل باقی ماندن گزارشی حقیقی از واقعه كربلا بود؛ این نوشته‌ها چندی پیش خاتمه‌ای بر شبهاتی بود كه به وقایع كربلا وارد كرده بودند؛ امام او را خارج كرد تا پیام آن روز را به ما برساند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تحلیل اینكه امام حسین(ع) چه نیروهایی را جذب كرد، كدام را دفع كرد، با پیران و جوانان چطور صحبت می‌كند را نیازمند تحلیل و بررسی دقیق دانست و افزود: امام در مواجهه با جوانان بیدادگری‌ها و شقاوت‌های بنی امیه را می‌گوید و با پیران از روایات پیامبر سخن می‌گوید و عقبه ذهنی آن‌ها را فعال می‌كند؛ باید ببینیم كه لحن امام چیست و ساختار سخن ایشان چیست؟ لازم است روی نامه‌های امام حسین(ع) كار شود؛ نه فقط محتوا بلكه شكل نامه‌ها هم مهم است؛ چرا امام حسین(ع) هنگام رسیدن به كربلا به محمد حنفیه نامه می‌نویسد؟ این یك جمله چه معنایی دارد؟ نامه به اهل بصره می‌فرستد یعنی چه؟ امروز سفیران ما به این‌ها نیاز دارند.
وی ادامه داد: پرداختن رسانه به بازماندگان كربلا كه پس از شش ماه یا یك سال شهید شدند از ارزش زیادی برخوردار است؛ فردی از یاران امام حسین(ع) یك سال با زخم‌های خود عشق بازی می‌كند و در قل جامع به شهادت می‌رسد؛ كربلا از این شخصیت‌های مظلوم هم دارد كه حرفی از آن‌ها به میان نیامده است. برای كربلا كه هنمرمندانه‌ترین تابلوی هستی است باید كارهای هنری ویژه‌ای انجام شود و باید از آن‌ها برای مسائل و امتداد كربلا بهره گرفت و استفاده كرد.
دكتر سنگری نمادها، نمودها و نشانه‌های كربلا را از هم تفكیك كرد و اظهار داشت: باید به نمادها، نمودها و نشانه‌های كربلا توجه كرد؛ برای مثال در سریال مختارنامه دستی به آسمان خون می‌افشاند؛ این نمادی زیبا است كه در سه جا از كربلا این اتفاق افتاد؛ یكی خون حضرت علی اكبر جوان كربلا، دیگری خون گلوی حضرت علی اصغر و دیگری خون حضرت اباعبدالله كه این مباحث باید مورد مطالعه و بررسی جدی قرار گیرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دیالوگ و منولوگ‌های كربلا را بسیار ارزشمند و قابل استفاده دانست و گفت: بعضی از نمادها و نمودهایی كه در جامعه وجود دارد باید در فضای رسانه مطرح شود؛ برای مثال چوب‌زنی، سنگ‌زنی، نعل اسب باید ریشه‌یابی شود؛ از امام محمد باقر(ع) نقل است كه با هفت سلاح امام حسین(ع) و یاران ایشان را می‌زدند؛ علاوه بر تیر و شمشیر و نیزه، خشب و حجر و مانند این‌ها هم بود؛ باید دید كه آن‌ها با این موارد ارتباطی دارد؟ سینه زدن، زنجیر زدن، گل بر سر گذاشتن، یا كامل در گل رفتن را باید تحلیل كنیم؛ با ورود به این مسائل از انحرافاتی مانند قمه‌زنی یا گلوله‌زنی می‌توان جلوگیری كرد.
وی كربلا را دارای چهار ضلع معرفی كرد و گفت: سوگ اولین ضلع است؛ رسانه باید معبری درست كند كه از سوگ به اندیشه برسد، متأسفانه در بسیاری از موارد در سوگ زمین‌گیر می‌شویم؛ مراسم عزاداری قدیم اینگونه بود كه ابتدا روضه خوانده می‌شد و پس از آن سخنران اندیشه كربلا را بیان می‌كرد، این سنت كماكان در نجف و كربلا اجرا میشود. اول عاطفه شخم می‌خورد و آماده پاشیدن بذر اندیشه در خود بود.
دكتر سنگری ادامه داد: پس از سوگ و داغ كربلا بعد حماسی كربلا دارای اهمیت زیادی است؛ هر چند نمی‌توان با حماسه گریست اما این بعد نیز دارای ارزش زیادی است؛ منظورم از حماسه تنها در رزم نیست بلكه در گفتار هم باید به آن توجه كرد؛ گونه‌ای از گفتار كه به نوعی بیان میشود كه در فرد تكان و لرزشی را ایجاد می‌كند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خواستار پژوهش در حوزه رجزخوانی شد و گفت: هیچ چیز مانند رجز تصویر روشنی از دشمن، ارائه نمی‌كند؛ در این زمینه چند كار شتابزده انجام شده است اما كامل نیست؛ امام حسین (ع) و یاران ایشان در رجز تصویر خود، فرد مقابل و آینده را به نمایش گذاشته‌اند؛ تحلیل كنید امام حسین(ع) سقوط سی و سه نفر مقابل خود را در چه می‌بیند؟ آیا جهان امروز ما با این موضوع درگیر نیست؟ جهان كنونی جهان بردگی نظامی، اقتصادی و فرهنگ است؛ انسان در عرصه‌های گوناگون برده شده است و اگر لبیك گوی بردگی باشد، دنیا و شكم ما را تأمین خواهند كرد.
وی ضلع سوم كربلا را عرفان عاشورا دانست و گفت: عرفان مجاهدانه عاشورا لبریز از زیبایی‌ها است كه باید تحلیل‌هایی درباره آن انجام شود؛ ضلع چهارم جریان كربلا دو شاخه دارد كه یكی درس‌های عاشورا و دیگری عبرت‌های عاشورا است؛ با پرداختن به موارد مختلف حتی لباس پوشیدن امام حسین(ع) و یاران ایشان می‌توان درس‌ها و عبرت‌هایی برای زندگی از آن بزرگواران گرفت.
ابنا، مهر 1397
https://fa.abna24.com/news/
درباره این سایت